Dobësia e papritur dhe e përkohshme e zemrës shkakton simptoma të ngjashme me ato të infarktit dhe nuk është aspak e padëmshme, siç mendohej dikur
Ekziston një moment kur zemra jo vetëm që “dhemb”, por ajo në të vërtetë mund të çahet.
Ky fenomen, i njohur si sindroma e zemrës së thyer apo Takotsubo syndrome, nuk është një metaforë poetike, por një sëmundje akute e muskulit të zemrës, që shfaqet në situata të forta emocionale, pas trishtimit të thellë, humbjes së një personi të dashur, frikës ekstreme, por edhe gjatë emocioneve të forta pozitive, si gëzimi i tepërt.
Sipas të dhënave të Cleveland Clinic (2023) dhe Harvard Medical School, vdekshmëria nga kjo gjendje është e krahasueshme me infarktin akut të miokardit, me rreth 4–5% raste fatale dhe deri në 20% komplikime të rënda që kërkojnë kujdes intensiv.
Kur zemra “thyhet” në kuptimin e vërtetë të fjalës
Njerëzit shpesh thonë se “dikujt i është thyer zemra”, por ajo që në popull përshkruhet kështu është zakonisht infarkt i zemrës.
Megjithatë, trishtimi është një formë ekstreme stresi për organizmin, që mund të aktivizojë mekanizma të fuqishëm fiziologjikë: rritje të nivelit të adrenalinës, ngushtim të enëve të gjakut dhe rënie të menjëhershme të funksionit të zemrës.
Kjo gjendje, e quajtur nga mjekët Takotsubo cardiomyopathy, u përshkrua për herë të parë në Japoni në vitet ’90 nga kardiologu Hikaru Sato, pas një tërmeti të madh ku shumë njerëz përjetuan ndryshime të pazakonta në zemër, të ngjashme me infarktin, por pa bllokim të arterieve koronare, transmeton Telegrafi.
Çfarë e shkakton sindromën
Dikur besohej se vetëm stresi emocional mund ta shkaktonte këtë gjendje. Ishin të njohura rastet e vdekjes së një njeriu të dashur, ngarkesa në punë, ndarjeve të dhimbshme apo përballjeve me diagnoza të rënda. Sot, megjithatë, mjekët njohin edhe shkaqe fizike:
sëmundje neurologjike si insulti, epilepsia ose hemorragjia cerebrale,
ndërhyrje kirurgjikale të mëdha,
trauma fizike, infeksione të rënda, apo madje edhe anestezia.
Sipas The Lancet Cardiology (2022), rreth një e treta e pacientëve nuk kanë asnjë shkak të identifikueshëm, gjë që tregon kompleksitetin e ndërveprimit midis sistemit nervor dhe atij kardiovaskular. Në EKG dhe analizat e gjakut, rezultatet shpesh ngjajnë me infarktin, por dëmtimet janë më të lehta dhe të kthyeshme.
Diagnostikimi dhe dallimi nga infarkti
Në analizat laboratorike, vërehen rritje të enzimave të zemrës si troponina, laktat-dehidrogjenaza (LDH) dhe kreatin-kinaza (CK), që tregojnë dëmtim të muskulit kardiak, por në vlera më të ulëta dhe me kohëzgjatje më të gjatë sesa tek infarkti. Në koronarografi, arteriet rezultojnë plotësisht të pastra, pa bllokime apo trombe, ndryshe nga infarkti klasik.
Kjo është ajo që e bën diagnostikimin sfidues: simptomat klinike (dhimbja e gjoksit, marramendja, vështirësia në frymëmarrje) janë pothuaj identike, ndaj pacientët trajtohen fillimisht si raste infarkti.
Sipas udhëzimeve të European Society of Cardiology (ESC 2023), diagnoza konfirmohet përfundimisht vetëm pas koronarografisë dhe ekokardiografisë, ku vërehet dobësim i përkohshëm i pjesës së majtë të zemrës (ventrikulit të majtë), shpesh me formën tipike “takotsubo”.
Trajtimi – si tek infarkti, por me kujdes të veçantë
Për shkak të ngjashmërisë me infarktin, pacientët me sindromën e zemrës së thyer trajtohen me të njëjtin protokoll fillestar terapeutik:
ilaçe për hollimin e gjakut (antikoagulantë),
beta-bllokues, që ulin rrahjet e zemrës dhe ndikimin e adrenalinës,
ACE-inhibitorë ose ARB, që ndihmojnë funksionin e zemrës,
pushim absolut fizik dhe emocional.
Në shumicën e rasteve, funksioni i zemrës normalizohet brenda 4–6 javësh, por monitorimi është thelbësor, sepse rreth 10% e pacientëve mund të zhvillojnë forma të rënda, me insuficiencë kardiake ose aritmi fatale.
“Ky është një shembull unik i ndërveprimit mes trurit dhe zemrës – një stres i fortë emocional që shndërrohet në reaksion fiziologjik real”, thekson dr. Ilan Wittstein nga Johns Hopkins Medicine, që ka studiuar këtë sindromë që nga viti 2005.
Kur shpirti dhe trupi flasin një gjuhë të përbashkët
Ajo që e dallon këtë sëmundje nga të tjerat është shkaku emocional. Nuk ka mënyrë për ta parandaluar plotësisht, por studimet tregojnë se personat me çrregullime ankthi, depresion ose stresa kronike janë më të prirur ndaj saj. Trupi i tyre reagon më fuqishëm ndaj hormoneve të stresit si adrenalina dhe noradrenalina, që ngushtojnë enët e gjakut dhe shkaktojnë dobësim të përkohshëm të muskulit të zemrës.
Sipas Mayo Clinic (2024), gratë pas menopauzës janë veçanërisht të ndjeshme, pasi mungesa e estrogjenit zvogëlon mbrojtjen natyrore të sistemit kardiovaskular.
“Sindroma e zemrës së thyer është pika ku takohen kardiologjia dhe psikologjia, aty ku mjekësia preket nga filozofia”, shkruan The Lancet.
Edhe pse zemra nuk është qendra anatomike e emocioneve, ajo është simboli më i fuqishëm i tyre – në gjuhë, kulturë dhe përjetim njerëzor. “Zemra e thyer” që përmendet në letërsinë botërore prej shekujsh, ka marrë sot konfirmimin shkencor: emocionet e forta mund ta “trondisin” vërtet këtë organ jetik. /Telegrafi/